فیروزه کوبی:

هنر فیروزه کوبی مانند بسیاری از هنرها جنبه تزیینی و تجملی دارد؛ اما ازآنجاکه این هنر را بر ظروفی نظیر قندان، گلدان، گلاب‌پاش، سنگاب، بشقاب، تنگ، جعبه جواهرات، صراحی، پارچ، آیینه و شمعدان، لاله، شیرینی‌خوری و…. پیاده می‌کنند فقط جنبه کاربردی نیز پیدا می‌کنند؛ اما همان‌گونه که گفتیم فیروزه کوبی قبل از آنکه بر ظروف انجام شود بر روی زیورآلات پیاده می‌شد. هنری که امروزه نیز طرفداران زیادی دارد.

اما امروزه از فیروزه کوبی به‌جز بر روی ظروف و زیورآلات برای ساخت تابلوهای نفیس نیز استفاده می‌شود. بدین گونه که خوشنویسی بر روی سطح اگر پارچه‌ای باشد نوشته‌شده و سپس فیروزه‌ها بر روی آن چسبانیده می‌شوند و اگر سطح موردنظر چوبی باشد بعد از لیزر طرح موردنظر بر روی چوبی تکه‌های فیروزه داخل آن‌ها کار می‌شود.

مراحل ساخت و تولید فیروزه کوب:

یک فرآوردهی فیروزه کوب اعم از زیورآلات و یا ظروف عبارت از شیئی است مسی برنجی، نقره‌ای، ورشویی و یا برنزی که ذرات و قطعات ریز سنگ فیروزه بر قسمت‌هایی از سطوح آن به فرم موزاییک درکنار هم نشانده شده و به‌این‌ترتیب جلوه ی خاص به آن بخشیده می‌شود.

ساخت و پرداخت چنین فرآورده‌ای شامل دو مرحلهی کلی است:

الف) زرگری:

زرگری عبارت از ساخت و آماده‌سازی شیء موردنظر است با یکی از فلزاتی که فوقاً به آن اشاره شد. این کار به‌وسیلهی صنعتگران زرگر یا سازندهی فلزات به‌وسیلهی دست، پرس و یا به کمک هر دو انجام می‌گردد.

پس از ساخته‌شدن فرم کلی شیء اعم از ظرف یا زیورآلات قسمتی را که باید فیروزه کوب گردد مشخص نموده و اطراف آن را یک‌رشته باریک فلزی (از نوع فلز خود شیء) بنام «کندن» قرار داده و لحیم می‌نمایند به قسمتی که اطراف فرم موردنظر به‌اصطلاح دیواره‌ای به ارتفاع دو تا سه میلی‌متر از سطح ظرف پیدا نماید این کار معمولاً به‌وسیلهی زرگر و گاهی به‌وسیلهی خود صنعتگر فیروزه کوب انجام می‌شود.

درصورتی‌که قسمت آماده‌شده برای فیروزه کوبی سطح زیادی را اشغال نماید و زمینهی آن خالی به نظر برسد با رشته‌هایی از همان فلز نقوشی جزئی‌تر کوچک‌تر به شکل تزئینی (گل‌وبوته و غیره) داخل آن قرار داده مجدداً لحیم‌کاری می‌کنند.

این عمل علاوه بر زیبا شدن فرم کار به سطح فیروزه کوبی شده استحکام بیشتری می‌بخشد.

ب) فیروزه کوبی:

قبل از هر چیز صنعتگر فیروزه کوب خرده‌سنگ‌های فیروزهی غیرقابل استفاده را از کارگاه‌های فیروزه‌تراشی و یا معادن فیروزهی مشهد، نیشابور و دامغان خریداری می‌نماید.

ازآنجاکه این خرده‌سنگ‌ها با مقادیری خاک و خرده‌سنگ‌های معمولی همراه می‌باشد ابتدا آن‌ها را از ضایعات دیگر جدا و تمیز می‌نمایند. سپس خرده‌سنگ‌های فیروزه را برحسب اندازه از یکدیگر تفکیک و به‌اصطلاح دانه‌بندی می‌کنند تا در ساخت هر محصول فیروزه کوب از قطعه فیروزه‌ای متناسب‌تر با سطح کار فیروزه کوبی استفاده به عمل آید.

در مرحلهی بعد شیئی موردنظر را گرم کرده (در حدود ۳۰ درجه C) و ضمن حرارت دادن روی قسمت‌هایی که باید فیروزه کوبی گردد «لاک گردوئی» می‌پاشند به قسمتی که پودر لاک

 تقریباً ذوب‌شده و سطح قسمت مربوطه را بپوشاند.

درحالی‌که هنوز لاک بر سطح شیئی نرم و مذاب بوده و حالت چسبندگی دارد مقداری از خرده‌سنگ‌های فیروزه که برحسب اندازهی لازم از قبل آماده‌شده روی کار قرار می‌دهند. سنگ‌ها باید طوری در کنار هم قرار گیرند که حتی‌الامکان فاصله‌ای بین آن‌ها باقی نماند.

به‌منظور پر کردن فواصل احتمالی بین سنگ‌های فیروزه، حرارت راکمی افزایش می‌دهند (حدود ۴۰ درجه C) و مقدار دیگری پودر لاک بر روی سنگ‌ها می‌پاشند تا زمانی که لایهی لاکی به‌صورت مذاب درآمده و سپس با افزودن سنگ‌های ریزتر سعی می‌کنند تا سنگ‌ها کاملاً در کار جای گرفته و به‌اصطلاح بر آن بنشینند این عمل را معمولاً با کمک دست انجام می‌دهند. به‌این‌ترتیب که با دست بر سطح فیروزه‌ها فشار می‌آورند تا به‌خوبی به سطح کار بچسبند. پس از سرد شدن شیء قسمت‌های لاک به‌صورت سخت و سفت درمی‌آیند. بعدازاین مرحله قسمت‌های پوشیده شده از لاک و سنگ فیروزه را به‌وسیله سنگ سمباده «آب ساب» می‌نمایند تا قسمت‌های اضافی لاک و برجستگی‌های جزئی سنگ‌ها سائیده و صیقلی گردد. در اینجا است که سنگ‌های فیروزه به رنگ فیروزه‌ای و لاک به رنگ تقریباً سیاه (قهوه‌ای تیره) در بین فواصل سنگ‌ها نمایان می‌شود.

پس از اتمام این مرحله چنانچه در قسمت‌هایی از سطح کار باز به‌هم‌ریختگی وجود داشته باشد مجدداً شیئی را حرارت داده و به‌وسیله ی سنگ‌های ریز و پودر لاک قسمت‌های ریخته را مرمت می‌نمایند و پس‌ازآن سطح کار را سمباده زده و صیقل می‌نمایند. گاهی عمل مرمت را به‌وسیلهٔ نوعی بتونهی فیروزه‌ای‌رنگ که با گل «مل» روغن و رنگ لاجورد تهیه‌شده انجام می‌دهند.

صنعتگر تولیدکنندهی فیروزه کوب در مراحل کار از ابزار کار و وسایلی نیز بهره می‌گیرد که عمدتاً شامل قالب، چکش، دریل، چراغ‌گاز، چراغ بنزینی، گاز انبر، انبردست، پنس، منقاش لوله‌های مختلف فلزی، سوهان و سنگ سمباده می‌باشد.

نکته حائز اهمیت در فیروزه کوبی در درجه اول نصب صحیح فیروزه بر روی فلز است، به‌گونه‌ای که دارای قدرت

 کافی بوده و هنگام پرداخت قطعات فیروزه از آن جدا نشود و دیگر اینکه هر چه ظرف فیروزه کوبی شده پرکارتر باشد و قطعات سنگ منظم‌تر در کنار یکدیگر نصب‌شده باشد و فاصلهی زیادی در بین قطعات فیروزه دیده نشود کار دارای ارزش هنری بیشتری است.

هنرمند کلیمی اصفهان:

آرزویم، آموزش و ترویج فیروزه کوبی است

استاد روبن یروشالمی، از معدود اساتید برخوردار از توانمندی خاص هنر ساخت فیروزه کوب است، وی در حال حاضر در اصفهان به ساخت فیروزه کوب اشتغال دارد.

روبن یروشالمی در شهر اصفهان به دنیا آمده. کار فیروزه‌کوبی را از سن ۱۲ سالگی نزد پدرش فراگرفته و مشغول به کار شده. اشتغال به این کار چند علت دارد: اولاً این‌که این هنر به صورتی ذاتی، نسل‌اندرنسل در وجودش بوده است. ثانیاً علاقه به این کار باعث شد تا به این کار مشغول شود. ثالثاً علت اصلی اشتغال به این کار را فقر مالی خانواده‌اش می‌داند زیرا در زمان کودکی به علت فقر مالی و عدم تمکن مالی پدرش، مجبور به ترک تحصیل و مشغول به این کار شده است (برای فراهم کردن خرجی خانواده)- و حدود ۴۰ سال است به کار مشغول است.